Borówka wysoka (amerykańska)
Krzewy borówki wysokiej dorastają w naszych warunkach do 1,5-2,0 m wysokości. Najlepsze owocowanie uzyskuje się z silnie rosnących, grubych pędów dwuletnich. System korzeniowy borówki jest płytki i przystosowany do gleb podmokłych o bardzo wysokim poziomie wody gruntowej i narażonych na zalewanie.
Kwitnienie przypada na drugą połowę maja i trwa do początku czerwca, dlatego też kwiaty nie są z reguły uszkadzane przez przymrozki. Mimo samopylności przeważającej liczby odmian, zapylenie krzyżowe pyłkiem innej odmiany znacznie zwiększa plon owoców. Z tego względu, na plantacji powinno się sadzić co najmniej dwie odmiany.
Krzewy borówki wysokiej wytrzymują niskie temperatury do -25°C. Niebezpieczne są przemarznięcia korzeni, dlatego też na plantacjach i w ogródkach przydomowych należy ziemię wokół roślin wyścielać grubo ściółką organiczną (torf, trociny).
Borówka wymaga gleb kwaśnych. Optymalny odczyn roztworu glebowego wynosi pH 3,8-4,8. Drugim warunkiem udanej uprawy jest wysoka zawartość próchnicy. Optymalne warunki dla wzrostu borówki istnieją dopiero wtedy, gdy zawartość części organicznych w glebie wynosi powyżej 7%. Trzecim warunkiem jest właściwy poziom wody gruntowej. Poziom ten powinien być utrzymany na wysokości 35-60cm przez cały okres wegetacji. W razie znacznego obniżenia się poziomu wody gruntowej konieczne staje się podlewanie.
Pierwszą czynnością przy zakładaniu plantacji, którą powinniśmy wykonać, jest pobranie próbki gleby i oddanie jej do laboratorium w celu wykonania analizy. Na podstawie wyników analizy gleby decydujemy o wielkości nawożenia. Przed założeniem plantacji nawożenie azotem, potasem i fosforem powinno być w następującym stosunku:
na glebach ubogich w próchnicę N:P:K = 1:1:1
na glebach próchniczych 1:2:3.
Przed sadzeniem krzewów borówki wysokiej należy zastosować też nawożenie organiczne. Może to być obornik lub nawozy zielone z roślin takich jak: seradela, łubin żółty, owies, gorczyca.
W amatorskiej uprawie borówki zakwaszenie gleby można uzyskać stosując kwaśny torf lub siarkę. Torf miesza się z glebą w stosunku 1:1, do głębokości 30 cm, a następnie wokół posadzonych roślin wykłada się trociny, rozłożone liście dębowe lub ściółkę leśną.
Zakwaszanie siarką jest najprostszym sposobem przygotowania gleby pod uprawę borówki. Na rok przed sadzeniem krzewów siarkę (1-5 t/ha) rozsiewa się równomiernie na powierzchni gleby i miesza z górną warstwą gleby. Ilość wysiewanej siarki zależy od pH gleby, a także od jej składu mechanicznego. Na gleby piaszczyste dajemy mniejszą dawkę siarki, a na glebach cięższych lub organicznych dawka ta jest większa.
W przypadku, gdy krzewy są już posadzone, zakwaszenia gleby dokonujemy w kilku terminach, dając za każdym razem małe ilości siarki (po 0,5-1,0 kg na 100m2 gleby).
Najlepiej jest sadzić krzewy dwuletnie, gdyż mają już dobrze rozwinięty system korzeniowy, przyjmują się dobrze, a w następnym roku zaczynają owocować. Krzewy jednoroczne wymagają szczególnej opieki i będą owocować dopiero po dwóch latach.
Odległość pomiędzy roślinami zależy od siły wzrostu krzewów oraz od rodzaju gleby. Obecnie na plantacjach borówki wysokiej krzewy sadzi się w rozstawie 2,5-3,0m pomiędzy rzędami, a w rzędzie rośliny co 1,2 -2,0 m. W celu dobrego nasłonecznienia roślin rzędy powinny biec w kierunku północ-południe.
Krzewy borówki wysokiej sadzimy wiosną lub jesienią. Sadzenie wiosną jest mniej ryzykowne, gdyż rośliny nie są narażone na przemarznięcie, ale za to należy liczyć się z koniecznością ich podlewania. Sadząc krzewy jesienią trzeba ochronić korzenie przed mrozem przez obłożenie gleby wokół roślin ściółką z torfu, trocin lub liści. Zaleca się sadzić krzewy około 5cm głębiej niż rosły w szkółce. Po posadzeniu krzewy należy podlać.
Ściółka stwarza bardzo dobre warunki dla wzrostu i owocowania borówki. Dzięki ściółce rośliny nie odczuwają drastycznie braku wody w glebie. Ściółka utrzymuje temperaturę gleby na wyrównanym poziomie, a w zimie zabezpiecza przed przemarznięciem korzeni. Najlepszym materiałem ściółkowym są trociny z drzew iglastych i kora sosnowa. Dobre na ściółkę są liście dębowe i torf wysoki. Torf wysoki wykładamy wokół krzewu i mieszamy płytko z ziemią. Ściółkę wykładamy wokół krzewu w promieniu 50-80 cm, na grubość 3-5 cm. Ściółkę trzeba corocznie uzupełniać.
Borówka nie znosi dłuższych okresów suszy, gdyż hamuje to wzrost roślin i pogarsza owocowanie. Przy nawadnianiu należy zbadać pH wody, gdyż większość wód używanych do nawodnień ma odczyn zasadowy i w krótkim czasie możemy podnieść pH roztworu glebowego wokół krzewów borówki.
Cięcie jest podstawowym zabiegiem stosowanym w uprawie borówki. Krzewy bez cięcia dają słabsze przyrosty z małą ilością pąków kwiatowych. Owoce drobnieją i plon spada. Najlepsze owocowanie mamy wtedy, gdy na roślinie są pędy 2-3 letnie, najwyżej 4- letnie. Przez pierwsze 3 lata po posadzeniu cięcie ogranicza się do usuwania pędów słabych i chorych. Intensywne ciecie wykonuje się dopiero po 4-tym roku. Usuwa się wówczas wszystkie najstarsze pędy. Przeciętnie w dobrym krzewie powinno być 6-8 pędów głównych. Usuwa się także pędy zasychające, chore, uszkodzone, cienkie i zagęszczające środek krzewu. Ciecie prześwietlające wykonujemy na przedwiośniu, przed ruszeniem wegetacji. Można też wykonać cięcie letnie, zaraz po zbiorze owoców, pamiętając jednak, że robimy to przy pogodzie słonecznej i suchej.
Cięcie odmładzające wykonujemy po 10-15 latach użytkowania plantacji wtedy, gdy krzewy są już zbytnio zagęszczone i plon znacznie spada. Cięcie to wykonujemy na przedwiośniu, wycinając wszystkie pędy tuż przy ziemi. Wiosną wyrastają nowe pędy, z których zostawiamy kilka najmocniejszych.
Borówka wysoka wymaga dużej ilości azotu. Przy plantacji w czarnym ugorze dajemy średnio 60 kg/ha N, przy plantacjach z nierozłożoną ściółką podwajamy dawkę. Nawozy azotowe wysiewa się w trzech terminach: pierwszy raz na początku wzrostu (poł. IV), następna dawka po miesiącu (poł. V), a ostatnia w końcu czerwca. Późniejsze nawożenie azotem nie jest wskazane, gdyż azot przedłuża wzrost i rośliny nie przygotują się do spoczynku zimowego.
Nawozy fosforowe (15-25 kg P/ha) i potasowe (80 kg K/ha) podajemy po wykonaniu analizy gleby. Wnosi się je do gleby zaraz po zbiorze owoców. Ponieważ borówka jest wrażliwa na chlor, potas daje się tylko w postaci siarczanu potasu. Objawy niedoboru magnezu mogą występować w okresie suszy oraz przy nadmiernym nawożeniu potasem. Niedobór magnezu usuwa się opryskując krzewy 2% siarczanem magnezu lub innymi nawozami dolistnymi zawierającymi magnez. Oprysk wykonujemy na początku maja, a następny w połowie czerwca.
Dojrzewanie jagód zależy od odmiany i od przebiegu pogody. W naszych warunkach trwa od połowy lipca do końca września. W gronach jagody dojrzewają nierównomiernie i należy zbierać je kilkakrotnie co 5-7 dni. Owoce powinny być zbierane nie wcześniej niż 5-6 dni po wykształceniu niebieskiej barwy. Dojrzałe owoce nie opadają łatwo i mogą być przetrzymane na krzewie do 12 dni. W Polsce owoce borówki zbierane są ręcznie. Zbiór stanowi 70% pracy na plantacji i 50% kosztów. Plony wahają się od 2 do 5 kg z krzewu. W Polsce uzyskuje się od 5 do 10 t/ha. Po zbiorze owoce należy schłodzić do 15° C. W przechowalni zwykłej (temp. 3° C) można przechowywać owoce maksymalnie 15 dni, w chłodni KA najdłuższy okres przechowywania jaki uzyskano to 4 tygodnie.
Borówka wysoka (amerykańska) pochodzi z Ameryki Północnej. Krzewy dorastają do 2 m wysokości i do 2,5 m rozpiętości. Plon 3 - 7 kg z krzewu (zależy to oczywiście od odmiany i kondycji krzewu). Owoce są kuliste, spłaszczone, barwy czarnej lub fioletowej z niebieskim nalotem o dużej średnicy od 10 do 25 mm.
Owoce aromatyczne, smakują jak czarne jagody, dojrzewają od połowy lipca (odmiany wczesne) do końca września (odmiany późne).
Większość odmian borówki wysokiej jest samopylna, ale wyższe plony uzyskuje się z zapylenia krzyżowego i dlatego na działce należy posadzić kilka różnych odmian. Borówki wysokie są wytrzymałe na mróz i choroby, lecz wymagają silnie kwaśnej próchniczej gleby (pH 3,8 - 4,8). Należy koniecznie zaopatrzyć się w przyrząd do pomiaru kwasowości gleby - kwasomierz. By krzewy dobrze rosły trzeba wykopać pod nie dołki o głębokości 30 -50 cm i średnicy 50 - 80 cm i wypełnić je pół na pół ziemią z dołka i kwaśnym torfem wysokim (50 l) lub mieszaniną torfu, przekompostowanej kory sosnowej i trocinami oraz spróchniałego igliwia sosny. Ziemię z dołka można też zakwasić siarką - 100 l gleby mieszamy dokładnie z 70 g siarki koloidalnej lub granulowanej. Zabieg siarkowania trzeba zwykle powtarzać co 3 lata. Glebę wokół krzewu należy obłożyć warstwą mielonej kory lub trocin sosnowych na grubość 5 - 10 cm . Jesienią należy zasilić krzewy nawozem wieloskładnikowym bezwapniowym np. siarczan potasu, a w maju zastosować nawóz azotowy zakwaszający np. siarczan amonu w ilości 15 g / krzew.
Wczesną wiosną (koniec lutego lub na początku marca ) przed rozpoczęciem wegetacji, przeprowadzić cięcie krzewów. U młodych roślin usunąć jedynie końce pędów uszkodzonych przez mróz oraz pędy nisko położone, płożące przy ziemi. Od 4 - 5 roku zaczynamy cięcie prześwietlające, by pobudzić wzrost krzewu i zapewnić stałość plonowania (owoce na pozostałych pędach będą dorodniejsze). Kolejne prace wiosenne to uzupełnienie ściółki i usuwanie chwastów. Podlewamy rośliny w czasie majowych suszy. Latem najważniejszą czynnością jest systematyczne podlewanie krzewów. Nie spieszmy się ze zrywaniem owoców, po przebarwieniu się powinny jeszcze dojrzewać co najmniej 3 - 5 dni. W tym czasie owoce znacznie zwiększą swoją masę i wzrasta w nich zawartość cukrów.
Odmiany wczesne - Bluetta, Sunrise, Spartan, Bluejay - nowość.
Odmiany średnie - Nelson, Berkeley, Bluecrop - najbardziej uniwersalna odmiana, wytrzymała na suszę, odporna na choroby, dobrze plonująca, stanowi swego rodzaju wzorzec borówki wysokiej.
Odmiany późne - Bluegold, Darrow, Herbert - owoce wielkości dorodnych wiśni.
Borówka wysoka, borówka amerykańska (Vaccinium corymbosum), krzew z rodziny wrzosowatych rosnący w stanie dzikim w Ameryce Północnej o wysokości od dwóch do czterech metrów. Uprawiane odmiany pochodzą od trzech dziko występujących gatunków: Vaccinium corymbosum, Vaccinium australe i Vaccinium augustfolium. Pokrój krzewów wzniesiony lub rozłożysty z rozgałęzionymi pędami. Liście krótkoogonkowe, wydłużone, lancetowate lub owalne. Borówka wysoka posiada płytki i rozgałęziony system korzeniowy, co wynika z przystosowania do wegetacji na glebach podmokłych. Kwiaty zebrane w kwiatostanach po 8 do 12 kwiatów, dzwonkowate, białe lub biało-różowe, bardzo odporne na mróz. Owoce kuliste, dużo większe od borówki czernicy, jasnoniebieskie lub niebieskie, z jasnym zielonkawobiałym miąższem. Zawierają, cukry, witaminę C, antocyjany i dużo pektyn, czyli błonnika rozpuszczalnego w wodzie regulującego poziom cholesterolu i wchłaniającego substancje toksyczne. Podobnie jak jagody innych odmian borówek, owoce borówki wysokiej znajdują zastosowanie w leczeniu biegunek.
100 gramów jagód borówki wysokiej dostarcza: 61 kalorii, 0,6 grama białka, 0,6 grama tłuszczu, 15 gramów cukrów, 289 jednostek międzynarodowych witaminy A, 0,02 miligrama witamin B1 i B2, 0,3 miligrama witaminy B3 (PP), 16 miligramów witaminy C,16 miligramów wapnia, 13 miligramów fosforu, 0,8 miligrama żelaza.
czwartek, 19 kwietnia 2007, xylonyt
